Thỏa thuận Xanh trực tiếp kèo nhà cái và Xuất khẩu nông sản thực phẩm Việt Nam: Đánh giá tác động từ Chiến lược “Từ trang trại đến bàn ăn” (F2F)

Nông sản thực phẩm (foods) là nhân tố tiêu dùng gây ô nhiễm môi trường và làm suy thoái tài nguyên hàng đầu ở trực tiếp kèo nhà cái. Vì vậy, trong quá trình thực thi Thỏa thuận Xanh, trực tiếp kèo nhà cái đã và đang có nhiều chính sách xanh cụ thể liên quan tới nhóm sản phẩm này (cả trực tiếp và gián tiếp).

Chiến lược ”Từ trang trại đến bàn ăn” là một trong số các chính sách nổi bật có tác động đáng kể tớixuất khẩu nông sản thực phẩm Việt Nam sang thị trường trực tiếp kèo nhà cái:

Chiến lược ”Từ trang trại đến bàn ăn” công bố ngày 20/5/2020 là chương trình trọng tâm của trực tiếp kèo nhà cái để thực hiện mục tiêu xây dựng hệ thống thực phẩm công bằng, lành mạnh và thân thiện với môi trường trong Thỏa thuận Xanh.

Cho tới nay, trực tiếp kèo nhà cái đã triển khai một loạt các hành động thực thi Chiến lược này, trong đó có một số biện pháp pháp lý có ảnh hưởng trực tiếp tới xuất khẩu nông sản thực phẩm của Việt Nam vào thị trường này.

- Dự thảo Quy định về sử dụng bền vững các sản trực tiếp kèo nhà cái bảo vệ thực vật(Proposal for Regulation on the sustainable use of plant protection products)

Dự thảo Quy định đã được Ủy ban châu Âu công bố ngày 22/06/2022 và hiện đang trong quy trình tham vấn để xem xét thông qua.

Quy định này của trực tiếp kèo nhà cái bao gồm các nội dung nhằm hiện thực hóa mục tiêu giảm ít nhất 50% việc sử dụng hóa chất trừ sâu tại trực tiếp kèo nhà cái vào năm 2030. Mặc dù Quy định này chỉ trực tiếp điều chỉnh việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật tại trực tiếp kèo nhà cái nhưng nhiều khả năng nó có thể dẫn đến việc siết chặt các quy định về mức dư lượng tối đa (MRL) đối với các chất gây nguy hại trong nông sản, thực phẩm (áp dụng đối với cả sản phẩm nhập khẩu), từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến các tiêu chuẩn cụ thể đối với loại nông sản, thực phẩm nhập khẩu vào thị trường trực tiếp kèo nhà cái.

Thực hiện Quy định này đồng nghĩa với việc các nhà sản xuất, xuất khẩu nông sản thực trực tiếp kèo nhà cái Việt Nam sẽ phải (i) thiết lập và kiểm soát toàn bộ chuỗi trồng trọt, chế biến nông sản thực trực tiếp kèo nhà cái theo các tiêu chuẩn mới, khắt khe hơn về mức độ, loại thuốc bảo vệ thực trực tiếp kèo nhà cái có thể sử dụng; và (ii) có công nghệ kiểm soát, loại trừ hoặc giảm mức tồn dư thuốc bảo vệ thực vật trên sản trực tiếp kèo nhà cái cuối cùng theo định mức mới.

Hộp 1 - Xu hướng hạn chế sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật ở trực tiếp kèo nhà cái

Hiện tại, mặc dù Quy định về sử dụng bền vững các sản phẩm bảo vệ thực vật với các mục tiêu cụ thể mới được trực tiếp kèo nhà cái dự thảo, chưa thông qua, trên thực tế, các nhà lập pháp trực tiếp kèo nhà cái đã bắt đầu triển khai những hành động cụ thể theo hướng này.

Cụ thể, chỉ trong nửa đầu năm 2023, trực tiếp kèo nhà cái đã sửa đổi ít nhất 04 Quy định hiện hành để thay đổi mức dư lượng tối đa (MRL) của 09 chất có trong nhiều loại sản phẩm nông sản thực phẩm thuộc nhóm xuất khẩu thế mạnh của Việt Nam, bao gồm:

- Quy định EC số 2023/147 (Commission Regulation (trực tiếp kèo nhà cái) 2023/147) ngày 20/1/2023 về việc sửa đổi phụ lục II, III và V của Quy định số 396/2005 về mức MRL đối với cyromazine, topramezone và triflumizole trong một số sản phẩm như rau quả, trà, cà phê, các sản phẩm động vật…. Quy định đã chính thức được áp dụng từ ngày 12/8/2023;

- Quy định EC số 2023/334 ngày 02/02/2023 về việc sửa đổi Phụ lục II và V của Quy định số 396/2005 về mức MRL đối với Clothianidin và Thiamethoxam có trong nông sản và các sản trực tiếp kèo nhà cái có nguồn gốc từ động vật. Quy định đã được áp dụng từ ngày 07/03/2023;

- Quy định EC số 2023/465 ngày 03/03/2023 sửa đổi Quy định số 1881/2006 về mức MRL của asen trong một số loại thực trực tiếp kèo nhà cái như gạo, nước hoa quả, thực trực tiếp kèo nhà cái dinh dưỡng cho trẻ em… Quy định này đã có hiệu lực từ ngày 26/3/2023;

- Quy định EC số 2023/466 ngày 03/03/2023 sửa đổi Phụ lục II, III, V của Quy định số 396/2005 về mức MRL đối với các chất isoxaben, novaluron và tetraconazole có trong một số sản trực tiếp kèo nhà cái nông sản, thực trực tiếp kèo nhà cái bao gồm: rau quả; hạt điều, cà phê, chè, gia vị, ngũ cốc, các sản trực tiếp kèo nhà cái từ động vật, trứng, sữa, mật ong… Quy định này đã chính thức được áp dụng từ ngày 26/9/2023

Nguồn: Tổng hợp của Nhóm Nghiên cứu VCCI

- Quy định về sản trực tiếp kèo nhà cái thuốc thú y(Regulations on veterinary medicinal products)

Quy định về sản phẩm thuốc thú y của trực tiếp kèo nhà cái được thông qua vào 11/12/2018 và chính thức có hiệu lực thực thi đầy đủ từ 28/1/2022. Do có nội dung phù hợp với mục tiêu của Chiến lược F2F nên Quy định này được trực tiếp kèo nhà cái xếp vào diện các chính sách cần thúc đẩy triển khai trong khuôn khổ Thỏa thuận Xanh.

Quy định này của trực tiếp kèo nhà cái bao gồm rất nhiều các biện pháp cụ thể (như cấm sử dụng các loại thuốc kháng sinh tăng trọng đối với động vật), nhằm thực hiện mục tiêu giảm 50% doanh số bán thuốc kháng sinh cho vật nuôi và nuôi trồng thủy sản vào năm 2030.

Quy định này không chỉ có ảnh hưởng đến việc mua bán và sử dụng thuốc thú y trong lãnh thổ trực tiếp kèo nhà cái mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến các tiêu chuẩn cụ thể đối với các sản phẩm động vật nhập khẩu vào khu vực này.

- Đề xuất sửa đổi quy định của trực tiếp kèo nhà cái về vật liệu tiếp xúc với thực phẩm(Revision of Food Contact Materials legislation - FCMs)

Đề xuất này nhằm tạo ra một hệ thống thực phẩm công bằng, lành mạnh và thân thiện với môi trường, đồng thời cải thiện an toàn thực phẩm và sức khỏe cộng đồng (đặc biệt là giảm sử dụng hóa chất độc hại), hỗ trợ sử dụng các giải pháp đóng gói sáng tạo và bền vững bằng vật liệu thân thiện với môi trường, có thể tái sử dụng và tái chế và góp phần giảm rác thải thực phẩm. Đây là giải pháp để thực hiện cùng lúc Chiến lược F2F và Chiến lược hóa chất vì sự bền vững của trực tiếp kèo nhà cái.

Hiện tại Ủy ban châu Âu mới công bố Bản đánh giá tác động về đề xuất sửa đổi Quy định FCM ngày 18/12/2020 và hiện vẫn đang trong quá trình tham vấn các bên liên quan.

Đề xuất sửa đổi Quy định này một khi được thông qua và có hiệu lực có thể làm thay đổi cách thức sản xuất, thiết kế bao bì cho các loại nông sản thực phẩm mà Việt Nam xuất khẩu sang trực tiếp kèo nhà cái.

- Đề xuất sửa đổi Quy định về thông tin thực trực tiếp kèo nhà cái cho người tiêu dùng(Proposal for a revision of the Regulation on Food Information to Consumers - FIC)

Bản đánh giá tác động của đề xuất sửa đổi Quy định FIC được Ủy ban châu Âu công bố ngày 23/12/2020 và hiện vẫn đang trong quá trình tham vấn với các bên liên quan.

Theo Bản đánh giá đề xuất sửa đổi, trực tiếp kèo nhà cái dự kiến sẽ yêu cầu (i) ghi nhãn dinh dưỡng bắt buộc trên mặt trước của bao bì sản phẩm (nhằm giúp người tiêu dùng đưa ra lựa chọn đúng đắn với những sản phẩm tốt cho sức khỏe); (ii) mở rộng phạm vi các sản phẩm phải nêu thông tin về nguồn gốc/xuất xứ bắt buộc trên nhãn (cho phép người tiêu dùng xác định rõ hơn nguồn gốc của thực phẩm, từ đó đưa ra những lựa chọn tiêu dùng sáng suốt); và (iii) sửa đổi quy định về cách xác định thời hạn sử dụng (“sử dụng trước” và “sử dụng tốt nhất trước”) để tránh lãng phí thực phẩm.

Nếu được thông qua và có hiệu lực, các quy định này sẽ buộc các nhà sản xuất, xuất khẩu thực phẩm Việt Nam sang trực tiếp kèo nhà cái phải thiết kế lại nhãn hàng hóa, từ nội dung đến vị trí dán nhãn, cũng như phải xây dựng lại cách tính thời hạn sử dụng của sản phẩm.

- Bộ quy tắc ứng xử của trực tiếp kèo nhà cái về thực hành tiếp thị và kinh doanh thực phẩm có trách nhiệm (trực tiếp kèo nhà cái Code of Conduct on Responsible Food Business and Marketing Practices)

Bộ quy tắc này có hiệu lực vào ngày 5/7/2021 và là một sáng kiến tự nguyện trong ngành, trong đó liệt kê các hoạt động mà các bên tham gia vào chuỗi cung ứng thực trực tiếp kèo nhà cái (nhà chế biến, nhà bán lẻ…) được khuyến nghị thực hiện để cải thiện và thể hiện hiệu suất bền vững của mình.

Tuy nhiên, Bộ quy tắc này có thể được sửa đổi và có thể trở thành luật nếu Ủy ban Châu Âu cho rằng các cam kết tự nguyện là không đủ. Nếu Bộ quy tắc này được luật hóa, trở thành yêu cầu pháp lý bắt buộc, các nhà sản xuất xuất khẩu nước ngoài sẽ phải tuân thủ các yêu cầu truy xuất nguồn gốc cũng như các chính sách về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) khắt khe hơn nếu muốn xuất khẩu thực phẩm sang trực tiếp kèo nhà cái.

Hiện tại có thể một số nhà sản xuất, xuất khẩu nông sản thực phẩm của Việt Nam sang trực tiếp kèo nhà cái đã phải tuân thủ Bộ quy tắc này theo yêu cầu của khách hàng trực tiếp kèo nhà cái. Tuy nhiên nếu Bộ quy tắc trở thành quy định bắt buộc, việc thực hiện sẽ là yêu cầu chung với tất cả các nhà sản xuất, xuất khẩu.

- Đề xuất sửa đổi luật phúc lợi động vật(trực tiếp kèo nhà cái legislation on animal welfare)

Ngày 06/07/2021, Ủy ban châu Âu đã công bố Bản đánh giá tác động của đề xuất sửa đổi một số quy định pháp luật về phúc lợi động vật của trực tiếp kèo nhà cái trong nhiều văn bản, trong đó có: (i) Chỉ thị liên quan đến việc bảo vệ vật nuôi (Directive concerning the protection of animals kept for farming purposes); (ii) Quy định về bảo vệ động vật trong quá trình vận chuyển (Regulation on the protection of animals during transport); (iii) Quy định về bảo vệ động vật tại thời điểm giết mổ (Regulation on the protection of animals at the time of killing)…

Với mục tiêu cải thiện sức khỏe động vật và chất lượng thực phẩm, giảm nhu cầu dùng thuốc và có thể bảo tồn đa dạng sinh học, trực tiếp kèo nhà cái dự kiến sửa các quy định hiện hành liên quan theo hướng (i) loại bỏ dần và thậm chí là cấm việc sử dụng lồng đối với tất cả các loài động vật được đề cập trong Sáng kiến công dân châu Âu (ECI) – “kết thúc thời đại lồng nhốt (End the Cage Age)”; (ii) sửa đổi các quy định về vận chuyển động vật và phúc lợi động vật ở cấp trang trại, bao gồm cả việc giết mổ; (iii) cân nhắc các phương án dán nhãn phúc lợi động vật để truyền tải giá trị tốt hơn thông qua chuỗi thức ăn.

Xuất khẩu các sản phẩm động vật, thịt của Việt Nam sang trực tiếp kèo nhà cái còn rất khiêm tốn, vì vậy có thể các quy định phúc lợi động vật nói trên chưa tạo ra ảnh hưởng đáng kể. Tuy nhiên đối với các doanh nghiệp nào tập trung vào thị trường trực tiếp kèo nhà cái hiện tại hoặc trong tương lai, đây sẽ là vấn đề cần đặc biệt chú ý, bởi nó liên quan tới các công đoạn trước chế biến (quá trình nuôi, vận chuyển…) đòi hỏi các nỗ lực cao trong kiểm soát toàn chuỗi.

- Quy định về Sản xuất hữu cơ và Ghi nhãn sản trực tiếp kèo nhà cái hữu cơ(Regulation trực tiếp kèo nhà cái 2018/848 on organic production and labelling of organic products)

Có hiệu lực từ 1/1/2021, Quy định này bao gồm các yêu cầu, điều kiện cụ thể mà một sản phẩm nhập khẩu phải tuân thủ để có thể được bán ở trực tiếp kèo nhà cái dưới dạng “sản phẩm hữu cơ”. Cụ thể, “sản phẩm hữu cơ” phải là sản phẩm: (i) tuân thủ đầy đủ các quy định về sản xuất và kiểm soát của nước xuất khẩu đã có thỏa thuận công nhận tương đương với trực tiếp kèo nhà cái; và (ii) có giấy chứng nhận do cơ quan kiểm soát có liên quan ở nước xuất khẩu cấp, xác nhận rằng sản phẩm tuân thủ các tiêu chuẩn của trực tiếp kèo nhà cái.

Điều này có nghĩa là các sản phẩm xuất khẩu từ Việt Nam nếu muốn được coi là “hữu cơ” ở trực tiếp kèo nhà cái thì sẽ phải tuân thủ các quy trình, thủ tục giấy tờ mới chặt chẽ hơn và bảo đảm các tiêu chuẩn của trực tiếp kèo nhà cái theo các cách thức mà trực tiếp kèo nhà cái chấp thuận

Hộp 2 – Tóm tắt các quy định mới trong Quy định về Sản xuất hữu cơ và Ghi nhãn sản trực tiếp kèo nhà cái hữu cơ (Regulation on Organic Production and Labelling of Organic Products)

- Phạm vi áp dụng: Mở rộng ra cả các sản trực tiếp kèo nhà cái nông nghiệp thứ cấp như sáp ong, muối biển, len và các sản trực tiếp kèo nhà cái khác

- Diện áp dụng: Ngoài nhãn trên sản trực tiếp kèo nhà cái còn mở rộng ra các tuyên bố, chỉ dẫn, nhãn hiệu, tên thương mại, hình ảnh hoặc dấu hiệu liên quan đến sản trực tiếp kèo nhà cái trên bao bì, chứng từ, nhãn mác… đi kèm hoặc đề cập đến sản trực tiếp kèo nhà cái đó

- Vật liệu nano (Engineered nanomaterials) không được phép sử dụng trong các sản trực tiếp kèo nhà cái hữu cơ

- Quy định các mô hình bắt buộc đối với nhà sản xuất trực tiếp kèo nhà cái và ngoài trực tiếp kèo nhà cái để có được chứng chỉ hữu cơ

- Các quy định mới áp dụng cho chứng nhận nhóm (với nhiều thay đổi liên quan tới sản trực tiếp kèo nhà cái từ các nước đang phát triển)

- Chỉ được phép sử dụng các thuật ngữ như hữu cơ (organic/bio) và sinh thái (ecological/eco) nếu sản trực tiếp kèo nhà cái được chứng nhận hữu cơ

- Bao bì thiết kế không được quá giống về màu sắc (xanh lá cây, trắng) và hình dạng (lá) của logo trực tiếp kèo nhà cái Bio, tránh gây hiểu nhầm cho người tiêu dùng trực tiếp kèo nhà cái

- Nhãn cho các sản phẩm hữu cơ vào thị trường trực tiếp kèo nhà cái phải bao gồm mã số của cơ quan kiểm soát nước xuất khẩu và mã số vùng trồng nguyên liệu nông nghiệp để tạo ra sản phẩm hữu cơ.

Nguồn: Tổng hợp của Nhóm Nghiên cứu VCCI từ Quy định trực tiếp kèo nhà cái 2018/848

Nguồn: Theo TTWTO - VCCI