Bài viết được trích dẫn từ Nghiên cứu"Cơ hội thị trường Australia cho Việt Nam từ CPTPP và các FTA liên quan"của nhóm nghiên cứu Trung tâm WTO và Hội nhập, được tài trợ bởi Quỹ hỗ trợ Cựu sinh viên Australia.

Mở cửa thị trường nhà kèo cái thường được coi là một vấn đề nhạy cảm của mỗi quốc gia do việc mở cửa thị trường này có thể ảnh hưởng đến nhiều vấn đến lớn của một quốc gia như công ăn việc làm, tỷ lệ thất nghiệp, và những vấn đề an sinh xã hội khác. Do đó, hầu hết các quốc gia khá thận trọng trong việc mở cửa thị trường nhà kèo cái và tương đối dè dặt trong việc đưa ra các cam kết quốc tế trong việc mở cửa thị trường này. Trong WTO và các FTA, các hình thức nhà kèo cái được các nước cam kết mở cửa chỉ giới hạn ở một số hình thức nhà kèo cái nhất định, như nhà kèo cái di chuyển trong nội bộ doanh nghiệp, người chịu trách nhiệm thành lập hiện diện thương mại, người cung cấp dịch vụ theo hợp đồng đã có….

Đối với Australia, trong WTO và các FTA, nước này cũng chủ yếu cam kết mở cửa cho các hình thức nhà kèo cái đặc thù - các nhà kèo cái có tay nghề. Trên thực tế, nước này cũng đơn phương mở cửa thêm cho một số hình thức nhà kèo cái phổ thông tùy thuộc vào nhu cầu thị trường nhà kèo cái trong nước trong từng thời kỳ và từng khu vực, nhưng rất hạn chế. Do đó, nhà kèo cái nước ngoài muốn tiếp cận thị trường Australia thường phải có một kỹ năng ngành nghề nhất định, thuộc danh sách các ngành nghề mà thị trường Australia đang có nhu cầu và cho phép, và thông thường phải được bảo lãnh bởi một công ty của Australia.

1. Số lượng và cơ cấu nhà kèo cái Việt Nam tại Australia

Australia là một trong số 10 quốc gia Việt Nam có xuất khẩu nhà kèo cái nhiều nhất trong thời gian vừa qua. Theo số liệu của Bộ Nội vụ Australia thì lượng nhà kèo cái Việt Nam ở Australia giai đoạn 2014-2015 là 1,021 nhà kèo cái, tăng gần gấp đôi so với giai đoạn 2011-2012 là 606 nhà kèo cái. Tuy nhiên, lượng nhà kèo cái Việt Nam tại Australia vẫn thấp hơn nhiều so với một số nước châu Á như Đài Loan, Nhật Bản, Malaysia, Hàn Quốc (Bảng 1).

Bảng1: Top 10 nước có nhiều nhà kèo cái Việt Nam xuất khẩu nhất, 2012-2016

Nguồn: Tác giả tổng hợp

Theo chiều ngược lại, Việt Nam chỉ đứng thứ 17 với 859 nhà kèo cái chiếm 2.5% tổng số nhà kèo cái có tay nghề nhập cảnh tạm thời^[1]vào Australia giai đoạn 2017-2018. Số lượng nhà kèo cái này thấp hơn nhiều so với các nước khác trong cùng khu vực châu Á như Ấn Độ (16,124 nhà kèo cái), Trung Quốc (3,464 nhà kèo cái), Philippines (4,067 nhà kèo cái) (Bộ Nội vụ Australia, 2019). Bảng 2 dưới đây thống kê số lượng nhà kèo cái có tay nghề được nhập cảnh tạm thời vào Australia từ Việt Nam và thế giới qua các giai đoạn từ 2014 đến 2018. Có thể thấy rằng mặc dù lượng nhà kèo cái có tay nghề của Việt Nam chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong tổng nhà kèo cái có tay nghề nhập cảnh tạm thời vào Australia nhưng tốc độ tăng trưởng trung bình nhà kèo cái có tay nghề của Việt Nam nhập cảnh tạm thời vào Australia chỉ giảm 4% trong khi tốc độ tăng trưởng trung bình tổng nhà kèo cái có tay nghề nước ngoài nhập cảnh tạm thời vào Australia giảm tới 12% trong giai đoạn 2014-2018.

Bảng2: nhà kèo cái có tay nghề nhập cảnh tạm thời vào Australia từ Việt Nam và thế giới qua các giai đoạn

Nguồn: Bộ Nội vụ Australia, 2019

Điều đáng lưu ý là số lượng nhà kèo cái nhập cảnh tạm thời (theo thị thực nhập cảnh tạm thời) sang Australia của Việt Nam thấp hơn nhiều số lượng nhà kèo cái nhập cư (theo thị thực nhập cảnh vĩnh viễn) vào Australia của Việt Nam mỗi năm. Chẳng hạn như trong giai đoạn 2017-2018, lượng nhà kèo cái nhập cảnh tạm thời sang Australia chỉ là 859 nhà kèo cái trong khi lượng nhà kèo cái nhập cư vào Australia là 1,192 nhà kèo cái. Điều này cho thấy xu hướng nhà kèo cái Việt Nam sang làm việc tại Australia có nhu cầu định cư dài hạn nhiều hơn là làm việc tạm thời trong một khoảng thời gian ngắn hạn. Thực tế này cũng đặt ra nhiều vấn đề cho Việt Nam khi nguồn nhà kèo cái chất lượng cao di cư sang nước có trình độ phát triển cao hơn thay vì ở lại và làm việc trong nước (tình trạng chảy máu chất xám).

Xét về ngành nghề thì nhà kèo cái tạm thời của Việt Nam làm việc trong nhiều lĩnh vực ngành nghề khác nhau tại Australia, trong đó nhiều nhất là công nhân thịt lành nghề, quản lý nhà hàng và quán cà phê, và đầu bếp (Bảng 3). Đây cũng là những ngành nghề đang có nhu cầu thị trường cao và được ưu tiên cho nhà kèo cái nước ngoài tại Australia.

Bảng3: Top 10 ngành nghề của nhà kèo cái Việt Nam làm việc tạm thời tại Australia, 2017-2018

Nguồn: Bộ Nội vụ Australia, 2019

Cần lưu ý là không phải nhà kèo cái nước ngoài nào cũng có thể tiếp cận thị trường Australia, chỉ những nhà kèo cái có tay nghề, thuộc diện được phép làm việc tại Australia, và thị trường Australia đang có nhu cầu, và trong đa số các trường hợp phải được một công ty của Australia bảo lãnh thì mới được sang làm việc tại Australia. Do đó hầu như các nhà kèo cái phổ thông của Việt Nam không thể tiếp cận thị trường Australia. Tuy nhiên, theo một Thỏa thuận giữa Việt Nam và Australia về Chương trình nhà kèo cái kết hợp kỳ nghỉ, ký năm 2015 và bắt đầu thực hiện từ ngày 1/3/2017, hàng năm Australia sẽ cho phép 200 nhà kèo cái của Việt Nam được phép sang du lịch kết hợp làm việc tại Australia trong vòng 12 tháng. Các điều kiện để đăng ký thị thực nhà kèo cái kỳ nghỉ đơn giản hơn nhiều so với các hình thức thị thực nhà kèo cái khác, ứng viên chỉ cần ở trong độ tuổi từ 18-30 và có thể làm bất kỳ loại công việc nào tại Australia trong thời gian nghỉ ở đây 1 năm.

Theo số liệu thống kê của Bộ Nội vụ Australia, giai đoạn 2016-2017 đã có 126 nhà kèo cái Việt Nam đang cấp visa sang Australia theo hình thức nhà kèo cái kỳ nghỉ. Con số này đã tăng lên 233 nhà kèo cái trong giai đoạn 2017-2018.

2. Nhận xét và đánh giá

Australia là một thị trường tiềm năng đối với nhà kèo cái Việt Nam vì đây là một thị trường có nhu cầu lớn đối với nhà kèo cái nước ngoài. Đặc biệt, trong số 10 quốc gia có nhiều nhà kèo cái Việt Nam xuất khẩu nhất thì Australia là nước có mức lương tối thiểu cao nhất (27,253 USD/năm) so với Nhật Bản (khoảng 16,000 USD/năm) hay Hàn Quốc (14.355 USD/năm) năm 2017. Hơn nữa, Việt Nam có một lượng lớn học sinh, sinh viên hiện đang học tập tại Australia và rất nhiều trong số đó có nhu cầu ở lại làm việc sau khi hoàn thành khóa học. Điều này khiến cho Australia trở thành một thị trường thu hút sự quan tâm đặc biệt của sinh viên và người nhà kèo cái Việt Nam, đặc biệt là các nhà kèo cái có tay nghề cao.

Tuy nhiên, Australia đang ngày càng thắt chặt các chính sách về nhà kèo cái do lượng nhà kèo cái nước ngoài, đặc biệt là từ các nước châu Á, có nhu cầu làm việc và định cư tại Australia ngày càng cao. Cụ thể, từ ngày 18/4/2017, Australia đã bãi bỏ hình thức thị thực nhà kèo cái tạm thời cũ và thay bằng một loại thị thực mới với những điều kiện khắt khe hơn hình thức thị thực cũ như thu hẹp các lĩnh vực ngành nghề được phép làm việc tại Australia, yêu cầu cao hơn về trình độ tiếng Anh, tăng phí xin visa, kéo dài hơn thời gian xem xét cấp visa… Việc này khiến cho nhà kèo cái Việt Nam gặp nhiều khó khăn khi tìm hiểu và đáp ứng được loại thị thực mới. Trong khi đó, nhà kèo cái Việt Nam cũng đang phải cạnh tranh gay gắt với các nhà kèo cái nước ngoài khác có trình độ Tiếng Anh, kỹ năng công việc, kinh nghiệm thực tế… tốt hơn. Vì vậy, cơ hội để các nhà kèo cái Việt Nam có thể tăng cường tiếp cận thị trường nhà kèo cái Australia sẽ trở nên khó khăn hơn.

• TTWTO VCCI - (Sự kiện) Diễn đàn: Thuận lợi và khó khăn đối với VN khi thực hiện nhận định kèo nhà cái trong bối cảnh căng thẳ
• TTWTO VCCI - (Ấn phẩm - Tài liệu) Việt kèo nhà cái trực tiếp
• TTWTO VCCI - (FTA) Hướng dẫn cho doanh nghiệp về Biện pháp Phòng vệ thương mại trong bối
• TTWTO VCCI - (FTA) Giới thiệu về cơ chế Tự chứng nhận xuất xứ hàng hoá trong Hiệp đ
• TTWTO VCCI - (FTA) Thực hiện Quy tắc xuất xứ trong trực tiếp kèo nhà cái hôm nay - Chặng đường 3 năm từ ngày Hiệp đ